Δειλία είναι ένα συναίσθημα που εκδηλώνεται με την αποφυγή μιας κατάστασης στην οποία το παιδί καλείται να δράσει ενεργητικά για να πετύχει ένα αποτέλεσμα. Πίσω από κάθε στιγμή δειλίας κρύβεται έντονο συναίσθημα άγχους.
Η δειλία μπορεί να σχετίζεται με μια φυσική εσωστρέφεια αλλά μπορεί και να χτιστεί σιγά-σιγά από συστηματικές αποθαρρυντικές αντιδράσεις από το οικογενειακό, σχολικό, κοινωνικό περιβάλλον. Οι αντιδράσεις δεν είναι μόνο τα σχόλια και οι παρατηρήσεις. Ακόμα και το βλέμμα παίζει ρόλο για να «διαβάσει» το παιδί την αποδοχή των πράξεων του στη σκέψη των άλλων.
Ένα παιδί μπορεί να δείξει δειλία γιατί φοβάται:
- Ότι δεν θα τα καταφέρει τόσο καλά όσο οι άλλοι. Το παιδί μπορεί να αναπτύξει αυτόν το φόβο όταν καλλιεργείται έντονος ανταγωνισμός στο περιβάλλον, συνήθως ανάμεσα σε συνομηλίκους ή αδέρφια. Η σύγκριση με τους άλλους καλλιεργεί το φόβο της απόρριψης. Το μήνυμα που χρειάζεται να λάβει αυτό το παιδί είναι ότι η αξία είναι στην προσπάθεια όχι στην επιτυχία.
- Ότι δεν θα τα καταφέρει τόσο καλά όσο είναι υποχρεωμένο. Αυτός ο φόβος συνδέεται με τις προσδοκίες ή και τις απαιτήσεις των γονιών για το παιδί. Όταν αυτές οι προσδοκίες είναι μεγαλύτερες από τις πραγματικές δυνατότητες του παιδιού, καλλιεργείται ο φόβος της απογοήτευσής τους. Η απογοήτευση του γονιού συχνά συνδέεται με ένα δικό του αίσθημα ότι έχει ο ίδιος αποτύχει. Το μήνυμα που χρειάζεται να λάβει το παιδί είναι ότι έχει αξία να τα καταφέρει για τον εαυτό του, όχι για να κάνει το γονιό περήφανο.
Η δειλία μπορεί να γίνει μια μαθημένη αντίδραση όταν συστηματικά τα πρόσωπα φροντίδας απαντούν με θυμό ή περιφρόνηση στις αυθόρμητες εκδηλώσεις του παιδιού που το φέρνουν σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Ένα παιδί που εισπράττει διαρκώς κριτική από το περιβάλλον του, μαθαίνει πως οτιδήποτε κι αν κάνει δεν είναι αρκετά καλό, ή τουλάχιστον όχι τόσο καλό όσο θα ήθελαν οι άλλοι. Προκειμένου να μην διακινδυνεύσει την απογοήτευση του γονιού και την επίφοβη απόρριψη, το παιδί «συρρικνώνεται».
Πίσω από κάθε στιγμή δειλίας κρύβεται ο φόβος της απογοήτευσης. Οι γονείς χρειάζεται να σκεφτούν τι ζητάνε από το παιδί να κατακτήσει κάθε φορά και πως αντιμετωπίζουν το αποτέλεσμα τω ν πράξεων του, τόσο μετά από τις επιτυχίες του, όσο και μετά από τις αποτυχίες του. Το μήνυμα προς ένα παιδί που δειλιάζει χρειάζεται να είναι ότι άλλες φορές θα τα καταφέρει και άλλες όχι. Γι’ αυτό:
- Ρυθμίστε το βαθμό δυσκολίας σε αυτό που ζητάτε από το παιδί να κάνει.
- Κάντε εσείς πρώτοι αυτό που ζητάτε από το παιδί να κάνει.
- Αποδεχτείτε τις πραγματικές δυνατότητες του παιδιού.
- Συζητείστε ότι ακόμα και αν δεν τα καταφέρει, έχει αξία η προσπάθεια.
- Διαβεβαιώστε το για την αγάπη σας ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
- Επιτρέψτε τον πειραματισμό και τη μάθηση από την εμπειρία.
- Ενθαρρύνετε το παιδί στην εξερεύνηση.
- Αγκαλιάστε το παιδί μετά από κάθε προσπάθεια.
- Δώστε του συγχαρητήρια για κάθε απόπειρα.
- Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα παιδιά.
